Wielki Obłok Magellana

Wielki Obłok Magellana
	; Zdjęcie wykonane przez teleskop VISTA
Odkrywca	Znana w starożytności
	Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór	Złota Ryba/Góra Stołowa
Typ	SB(s)m
Rektascensja	05h 23m 34,53s
Deklinacja	−69° 45′ 22,1″
Odległość	162 980 ± 620 ly (49,97 ± 0,19 kpc)
Rozmiary kątowe	10°45′ × 9°10′
	Charakterystyka fizyczna
Wymiary	14 tys. ly
Masa	1010 M☉
	Alternatywne oznaczenia
	LMC, ESO 56-115, Anon 0524-69, ESO-LV 56-1150, GLXY G279.0-34.4+262, IRAS 05240-6948,; LEDA 17223, [M98c] 052400.0-694800,; [MI94] Sm 29
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wielki Obłok Magellana – największa galaktyka satelitarna położona w pobliżu Drogi Mlecznej^[6]. Jest ona generalnie nieregularna, ale posiada elementy struktury spiralnej. Jest również jedną z najbliższych galaktyk, leży w odległości ok. 50 kiloparseków; bliżej położone są niektóre galaktyki karłowate, takie jak SagDEG i Karzeł Wielkiego Psa.

Nazwa i odkrycie[edytuj | edytuj kod]

Nazwa galaktyki pochodzi od nazwiska Ferdynanda Magellana, który obserwował obiekt podczas wyprawy dookoła świata w latach 1519–1522. Jednak najstarsza zachowana wzmianka o obserwacjach Wielkiego Obłoku Magellana przez mieszkańców półkuli północnej pochodzi z 964 roku od perskiego astronoma Al Sufiego. Obiekt, nazwany przez Arabów Al Bakr (Biały Wół), został zaobserwowany podczas wypraw kupieckich wzdłuż wschodnich wybrzeży Afryki.

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Wielki Obłok Magellana jest zwykle uznawany za galaktykę nieregularną; takie galaktyki w morfologicznej klasyfikacji galaktyk oznacza się symbolem Irr. Ma ona jednak zauważalny kształt zdeformowanej spirali, która upodabnia ją do galaktyk spiralnych z poprzeczką o luźno nawiniętych ramionach (SBc). Galaktyka ta jako pierwsza otrzymała oznaczenie SBm (m pochodzi właśnie od nazwy galaktyki), jest to tzw. „magellaniczna galaktyka spiralna”^[7]. Najprawdopodobniej pierwotna struktura spiralna Obłoku została zniszczona przez oddziaływanie grawitacyjne Drogi Mlecznej. Średnica galaktyki wynosi około 14 tysięcy lat świetlnych^[5]. Dysk galaktyki nachylony jest pod kątem około 40° do sfery niebieskiej.

Masa galaktyki wynosi około 10 miliardów mas Słońca^[5].

Wielki Obłok Magellana zawiera gwiazdy, które zostały „skradzione” z sąsiadującej, mniejszej galaktyki znanej jako Mały Obłok Magellana^[8].

Odległość do galaktyki została wyznaczona w 2013 na 162 980 lat świetlnych z dokładnością do dwóch procent^[3]^[9]. Wielki Obłok Magellana jest najbliższą niekarłowatą galaktyką, dlatego odgrywa istotną rolę we współczesnej astronomii. Liczne grupy różnych klas obiektów tworzące tę galaktykę, znajdujące się w pierwszym przybliżeniu w tej samej, stosunkowo niewielkiej odległości, są doskonałym celem badań nad wieloma zagadnieniami astrofizycznymi.

Galaktyka jest widoczna gołym okiem z południowej półkuli Ziemi. Rozciąga się na niebie na obszarze około 7×7 stopni.

24 lutego 1987 roku w galaktyce tej zaobserwowano supernową SN 1987A – najbliższą Ziemi supernową od czasu Nowej Keplera^[4].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ NASA/IPAC Extragalactic Database. caltech.edu. [dostęp 2013-03-07]. (ang.).
↑ ^a ^b The STScI Digitized Sky Survey. stsci.edu. [dostęp 2013-03-07]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c G. Pietrzyński, D. Graczyk, W. Gieren, I. B. Thompson, B. Pilecki, A. Udalski, I. Soszyński, S. Kozłowski, P. Konorski, K. Suchomska, G. Bono, P. G. Prada Moroni, S. Villanova, N. Nardetto, F. Bresolin, R. P. Kudritzki, J. Storm, A. Gallenne, R. Smolec, D. Minniti, M. Kubiak, M. K. Szymański, R. Poleski, Ł. Wyrzykowski, K. Ulaczyk et al. An eclipsing-binary distance to the Large Magellanic Cloud accurate to two per cent. „Nature”. 495, s. 76–79, 2013-03-07. DOI: 10.1038/nature11878. (ang.).
↑ ^a ^b Students for Exploration and Development of Space. seds.org. [dostęp 2014-01-01]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Magellanic Cloud, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-11-18] (ang.).
↑ Nigel Henbest, Heather Couper: The Guide to the Galaxy. Cambridge [England] ; New York, NY, USA: Cambridge University Press, 1994, s. 49. ISBN 978-0-521-45882-5.
↑ Eric M. Wilcots. Magellanic type galaxies throughout the Universe. „Proceedings IAU Symposium”. 256, s. 461–472, 2008. DOI: 10.1017/S1743921308028871.
↑ Neighbor Galaxy Caught Stealing Stars. noao.edu, 2011-07-18. [dostęp 2011-07-20]. (ang.).
↑ PAP: Precyzyjny pomiar rozmiarów Wszechświata, m.in. dzięki polskim uczonym. PAP – Nauka w Polsce, 2013-03-07. [dostęp 2013-03-15]. (pol.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Wielki Obłok Magellana w NASA/IPAC Extragalactic Database (ang.)
LMC w SEDS.org (ang.)
Wielki Obłok Magellana w bazie SIMBAD (ang.)

[ned-1] NASA/IPAC Extragalactic Database. caltech.edu. [dostęp 2013-03-07]. (ang.).

[NED_STScI-2] The STScI Digitized Sky Survey. stsci.edu. [dostęp 2013-03-07]. (ang.).

[nature-3] G. Pietrzyński, D. Graczyk, W. Gieren, I. B. Thompson, B. Pilecki, A. Udalski, I. Soszyński, S. Kozłowski, P. Konorski, K. Suchomska, G. Bono, P. G. Prada Moroni, S. Villanova, N. Nardetto, F. Bresolin, R. P. Kudritzki, J. Storm, A. Gallenne, R. Smolec, D. Minniti, M. Kubiak, M. K. Szymański, R. Poleski, Ł. Wyrzykowski, K. Ulaczyk et al. An eclipsing-binary distance to the Large Magellanic Cloud accurate to two per cent. „Nature”. 495, s. 76–79, 2013-03-07. DOI: 10.1038/nature11878. (ang.).

[SEDS-4] Students for Exploration and Development of Space. seds.org. [dostęp 2014-01-01]. (ang.).

[Britannica-5] Magellanic Cloud, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2016-11-18] (ang.).

[Henbest-6] Nigel Henbest, Heather Couper: The Guide to the Galaxy. Cambridge [England] ; New York, NY, USA: Cambridge University Press, 1994, s. 49. ISBN 978-0-521-45882-5.

[magellanic-7] Eric M. Wilcots. Magellanic type galaxies throughout the Universe. „Proceedings IAU Symposium”. 256, s. 461–472, 2008. DOI: 10.1017/S1743921308028871.

[noao-8] Neighbor Galaxy Caught Stealing Stars. noao.edu, 2011-07-18. [dostęp 2011-07-20]. (ang.).

[pap-9] PAP: Precyzyjny pomiar rozmiarów Wszechświata, m.in. dzięki polskim uczonym. PAP – Nauka w Polsce, 2013-03-07. [dostęp 2013-03-15]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]