Kazimierz Funk
 Kazimierz Funk (1964) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
Kazimierz Funk (ur. 23 lutego 1884 w Warszawie, zm. 19 listopada 1967 w Albany) – polski[a] biochemik, twórca nauki o witaminach.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pochodził z żydowskiej rodziny[1]. Był synem Jakuba, lekarza dermatologa, oraz Gustawy z domu Zysan[2]. W kalendarzach adresowych Warszawy występował w tym czasie Jakub Izraelowicz Funk, lekarz chorób wenerycznych i skórnych (w r. 1900 adres: Włodzimierska 8)[3].
W 1900 ukończył gimnazjum w Warszawie, po czym wyjechał do Szwajcarii. Studiował biologię w Genewie, następnie chemię w Bernie[4]. W 1904 pod kierownictwem Stanisława Kostaneckiego przeprowadził przewód doktorski.
W następnych latach pracował w Instytucie Pasteura w Paryżu, na Uniwersytecie Berlińskim i w Wielkiej Brytanii (prowadził badania nad nieznaną wcześniej przyczyną choroby beri-beri).
Odkrył i wyodrębnił z otrąb ryżowych pierwszą witaminę B1. Jego badania pozwoliły wykryć obecność tej witaminy w rozmaitych pokarmach, m.in. w drożdżach, mleku i mózgu wołowym.
Funk jest autorem terminu „witamina” (łac. vita – życie, amina – związek chemiczny zawierający grupę aminową), który wprowadził w 1912 roku[4]. Pomógł mu w tym Ludwik Rajchman, który zaproponował Funkowi napisanie publikacji przeglądowej związanej z jego pracą, a nie pracy eksperymentalnej. Według ówczesnych przepisów praca przeglądowa nie wymagała zgody na publikację zwierzchników Funka, którzy sprzeciwiali się zastosowaniu nowego pojęcia „witaminy”. Artykuł ukazał się w The Journal of State Medicine, którego Rajchman był jednym z redaktorów[5][4].
Zajmował się leczeniem chorych na awitaminozy. Przewidywał, że brak witamin może powodować inne choroby: krzywicę, szkorbut, pelagrę. Większość swoich prac badawczych zrealizował w Instytucie Pasteura w Paryżu.
W czasie I wojny światowej przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie prowadził badania nad wykorzystaniem witamin do celów leczniczych. W 1923 wrócił do Polski dzięki Ludwikowi Rajchmanowi, który jako przedstawiciel Ligi Narodów przekonał najpierw Funka a potem Fundację Rockefellera, by ta zapewniła Funkowi odpowiednie wynagrodzenie, jako kierownikowi oddziału biochemii w PZH w Warszawie. W latach 1923–1928 kierował tym oddziałem Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie, pracował tam m.in. nad wyizolowaniem insuliny. Badał wpływ witaminy B1 na przemianę węglowodanową i zajmował się badaniem kwasu nikotynowego[4].
W 1928 wyjechał do Paryża, gdzie prowadził badania nad hormonami. W 1939, po wybuchu II wojny światowej, wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie pozostał do końca życia. W ostatnim okresie życia Funk zajmował się badaniem przyczyn raka[4].
Jest autorem kilkuset publikacji naukowych. Zmarł w Albany, stolicy stanu Nowy Jork, w wieku 83 lat.
Wybrane publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Casimir Funk. The etiology of the deficiency diseases. Beri-beri, polyneuritis in birds, epidemic dropsy, scurvy, experimental scurvy in animals, infantile scurvy, ship beri-beri, pellagra. „J. State Med.”. 20, s. 341–368, 1912.
- Funk, C. 1914 Die Vitamine. J. P. Bergmann, Wiesbaden.
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Jest patronem ulic we Wrocławiu[6] oraz Zielonej Górze[7].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Funkowi przypisuje się pochodzenie żydowskie, choć zdaniem jego wnuczki, Desire Funk Laz, jest to nieprawdą.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Vitamins – Jewish Discoverer. strangeside.com, 2017-11-08. (ang.).
- ↑ Bolesław Orłowski: Polski wkład w przyrodoznawstwo i technikę. Warszawa: IHN PAN, IPN, 2015, s. t. I, s. 428. ISBN 978-83-7629-828-3.
- ↑ Адресъ-Календарь Гор. Варшавы на 1900 Годъ.. Warszawa: Типографрiи при Канцелярiи [Варшавского Оберъ-Полицеймейстера], 1900, s. 315.
- ↑ a b c d e Griminger, Paul: Casimir Funk, A Biographical Sketch (1884-1967). Journal of Nutrition, American Society for Nutrition, 1 września 1972. s. 1105-1113. [dostęp 2014-10-19]. (ang.).
- ↑ Witold Iwańczak. Witamina ma 100 lat. „Niedziela”. 21/2012.
- ↑ SIP - ul. Kazimierza Funka [online], geoportal.wroclaw.pl [dostęp 2023-09-19].
- ↑ Funka Kazimierza Zielona Góra, Ulica, 65-012 [online], mapa.targeo.pl [dostęp 2023-09-19] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- A. Piro, G. Tagarelli, P. Lagonia, A. Tagarelli i inni. Casimir Funk: His discovery of the vitamins and their deficiency disorders. „Ann Nutr Metab”. 57 (2), s. 85-88, 2010. DOI: 10.1159/000319165. PMID: 20805686.
- Joanna Podgórska. Muzeum życia (rozmowa z Jerzym Halbersztadtem, dyrektorem powstającego Muzeum Historii Żydów Polskich). „Polityka”, 2007-06-27.
- Michael Shapiro, The 100 Most Influential Jews of All Time [online], adherents.com [on-line], 7 lipca 2001 [dostęp 2012-09-16] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-31] (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- MNiSW, Kazimierz Funk. Wielcy Polacy - nieznani wynalazcy [online], YouTube, kanał Historia na dotyk [dostęp 2022-07-13].