User:Lawy Hawre

شێخ مەحموود بەرزنجی یان مەحموود حەفیدزادە (١٨٧٨ – ٩ی تشرینی یەکەمی ١٩٥٦) ھەروەھا ناسراو بە شێخ مەحموودی نەمر سەرکردەیەکی کوردی زنجیرەیەک ڕاپەڕینی کوردی بوو دژی دەستووری بەڕیتانیا لە عێراق. شێخی بنەماڵەیەکی سۆفیی قادری بوو لە خێڵی بەرزنجیی خەڵکی شاری سلێمانی، کە ئێستا لە باشووری کوردستانە. لە چەندان لەو ڕاپەڕینانەدا وەک پاشای کوردستان ناوبراوە.

پێشینە دوای جەنگی جیھانیی یەکەم، ئینگلیز و زلھێزەکانی تری ڕۆژاوا بەشێک لە ئیمپراتۆریەتیی عوسمانییان داگیرکرد. ئەو پلانانەی کە لەگەڵ فەڕەنسییەکان لە ڕێککەوتنامەی سایکس-پیکۆدا کرابوون، بەڕیتانیایان وەک خاوەن دەسەڵات دەستنیشان کرد.[٢] ئینگلیزەکان توانیان سنووری خۆیان بە دڵی خۆیان پێکبھێنن بۆ ئەوەی لەم ناوچەیەدا زاڵ بن.[٣] ئینگلیزەکان بە توندی بەغدا و بەسرەیان لەژێر دەستتابوو و ناوچەکانی دەوروبەری ئەم شارانە زۆرتر لە عەرەبی شیعە و سوننە پێکھاتبوون.

لە ساڵی ١٩٢١دا، ئینگلیزەکان فەیسەڵی یەکەمیان کردە پاشای عێراق. ئەمە ھەڵبژاردنێکی سەرنجڕاکێش بوو چونکە فەیسەڵ ھیچ پەیوەندییەکی ناوخۆیی نەبوو، چونکە بەشێک بوو لە بنەماڵەی ھاشمی لە ڕۆژاوای عەرەبستان.[٤] لەگەڵ پەرەسەندنی ڕووداوەکان لە بەشی باشووری عێراق، ئینگلیزەکان خەریکی پەرەپێدانی سیاسەتی نوێ بوون لە باکووری عێراق، کە بەزۆری کوردی تێدا نیشتەجێ بوون، و لە پەیمانی ڤێرسای ساڵی ١٩١٩دا بە کوردستانی گەورە ناسرابوو. ئەو سنوورانەی کە ئینگلیزەکان پێکیان ھێنابوو، کوردی لە نێوان ناوەڕاستی عێراق (بەغدا) و خاکی عوسمانییەکانی باکووردا تێدابوو.

گەلی کوردی عێراق لە خاکە شاخاوییەکانی ویلایەتی مووسڵ دەژیان. ناوچەیەکی سەخت بوو بۆ کۆنتڕۆڵکردن لە ڕوانگەی ئینگلیزەوە بەھۆی زەوی و دڵسۆزیی خێڵەکیی کوردەوە. ململانێیەکی زۆر لەدوای جەنگی گەورەی نێوان حکوومەتی عوسمانی و ئینگلیزدا ھەبوو لەسەر چۆنییەتی دانانی سنوورەکان. عوسمانییەکان لە دەرەنجامی پەیمانی سیڤەر ناڕازی بوون کە ڕێگەی بە سەرکەوتووانی جەنگی گەورە دا کۆنترۆڵی زۆربەی خاکەکانی پێشووی عوسمانی بکەن لە ڕێگەی دابەشکردنی خاکی پێشووی عوسمانی وەک ئەوەی کۆمەڵەی گەلان فەرمانی پێدەکرد.

بە تایبەتی تورکەکان ھەستیان دەکرد کە ویلایەتی مووسڵ ھی ئەوانە، چونکە ئینگلیزەکان بە شێوەیەکی نایاسایی داگیریان کردبوو دوای ئاگربەستی مودرۆس، کە کۆتایی بە دوژمنایەتییەکانی شەڕەکە ھێنابوو.[٥] لەگەڵ دۆزینەوەی نەوت لە باکووری عێراق، ئینگلیزەکان ئامادە نەبوون دەستبەرداری ویلایەتی مووسڵ ببن.[٦] ھەروەھا لە قازانجی ئینگلیزدا بوو کە کورد ڕۆڵی نێوانگر بگیڕن لە نێوان خۆیان و ئیمپراتۆرییەتیی عوسمانیدا. ھەموو ئەوانە بوونە ھۆی گرنگیی شێخ مەحموود حەفید.

حکوومەتی بەڕیتانیا لە جەنگی جیھانیی یەکەمدا بەڵێنی بە کورد دابوو کە خاکی خۆیان وەربگرن بۆ پێکھێنانی دەوڵەتێکی کوردی؛ بەڵام حکوومەتی بەڕیتانیا لە کۆتاییی جەنگەکەدا بەڵێنەکەیان جێبەجێ نەکرد، ئەمەش بووە ھۆی ناڕەزایی لەنێو کوردەکاندا.[٧]

بێمتمانەیی لەلایەن کوردەوە ھەبوو. لە ساڵی ١٩١٩ نائارامی لە ناوچە کوردنشینەکاندا دەستی بە پەرەسەندن کرد، چونکە ناڕازی بوون لەو دۆخەی کە تێیدا بوون و لە مامەڵەکردنەکانیان لەگەڵ حکوومەتی بەڕیتانیا. کورد دوای ساڵێک ڕاپەڕینێکیان ئەنجامدا.

حکوومەتی بەڕیتانیا ھەوڵیدا بەڕێوەبەرێکی کوردی لە ناوچەکەدا دابمەزرێنێت و بەم شێوەیە سەرکردەیەکی جەماوەری ناوچەکەی دەستنیشانکرد،[٨] کە بەم شێوەیە شێخ مەحموود بوو بە پارێزگاری باشووری کوردستان.